Page 17 - W centrum uwagi - zakres rozszerzony

Osobowość człowieka

Klasyczne teorie osobowości • Dla Alfreda Adlera głównym elementem kształtującym osobowość jest nie popęd, lecz dą-

żenie do przezwyciężenia poczucia niższości , doświadczanego od dzieciństwa przez
Poszczególne teorie różnią się przede wszystkim tym, że każda z nich za decydujący każdą jednostkę. Prawidłowy rozwój prowadzi do wypracowania stabilnej, realistycznej
dla rozwoju osobowości uznaje inny aspekt aktywności psychicznej człowieka. samooceny. Jeśli to nie nastąpi, jednostka pozostaje w poczuciu niższości albo popada
Współcześnie uważa się, że koncepcje te wzajemnie się uzupełniają, zwracają w narcyzm lub dąży do osiągnięcia wyższości nad innymi, np. przez przemoc.
bowiem uwagę na różne elementy kształtujące osobowość. • Karol Gustaw Jung rozwinął freudowską teorię nieświadomości, wprowadzając pojęcie
nieświadomości zbiorowej. Stwierdził, że w jej obrębie funkcjonują archetypy , czyli wspól-
ne dla członków społeczeństwa wyobrażenia o określonych elementach rzeczywistości
kształtujące osobowość. Najważniejszymi z nich są archetyp kobiecości – nazywany
Teorie psychodynamiczne animą, oraz archetyp męskości – zwany animusem.
• Ich najważniejsze założenia opracował
Zygmunt Freud [czyt.: frojd]. Uznał on,
że o kształcie osobowości decydują procesy Teorie społeczno-poznawcze
zachodzące w ludzkiej psychice, z których
najczęściej nie zdajemy sobie sprawy SUPEREGO • Według zwolenników tych koncepcji człowieka
(pozostają ukryte, nieuświadomione). EGO cechuje rozwinięta skłonność do uczenia się – to
• Zdaniem Freuda osobowość składa się ID właśnie dzięki zdobywaniu wiedzy o otaczającym
z trzech części: id, superego i ego. świecie kształtuje się jego osobowość.
• Id obejmuje naturalne popędy, przede • Jednostka aktywnie uczestniczy w tworzeniu
wszystkim popęd przetrwania i popęd własnej osobowości, gdyż w określony sposób
seksualny, które są głównym motorem interpretuje swoje wrażenia i spostrzeżenia. Może
procesów psychicznych. także wybierać otoczenie, w którym żyje i się rozwija.
• Superego to zbiór wzorów i zasad postępo- • Kanadyjski psycholog Albert Bandura stwierdził, że
wania przyswojonych przez jednostkę. największe znaczenie ma uczenie się obserwacyjne ,
Pozostaje ono w ciągłym konfl ikcie z id. w którym reguły postępowania są przyswajane dzięki
obserwowaniu zachowań innych ludzi i poznawaniu
• Na trzecim poziomie, ego , zapadają świado- ich konsekwencji. Jeśli dane zachowanie jest nagra-
me decyzje o podejmowanych działaniach. dzane przez otoczenie, postrzegamy je jako wzorco-
Ego dąży do utrzymania równowagi między we, jeśli natomiast spotyka się z negatywną reakcją –
id i superego. W tym celu często wypiera ze odrzucamy je jako niewłaściwe.
świadomości przeżycia, które mogą tę równo- Freud porównywał ludzką psychikę do
góry lodowej. Jej większa część jest ukryta
wagę zaburzyć. Gromadzą się one w nieświa- (tzw. sfera nieświadomości). Zdajemy sobie
domości i mogą być źródłem problemów sprawę z niewielu zachodzących procesów
psychicznych. psychicznych (tzw. sfera świadomości). Teorie humanistyczne

• Opierają się na założeniu, że czynnikiem decydującym
Zygmunt Freud o kształcie osobowości jest naturalne dążenie człowieka do
samorealizacji , czyli pełnego rozwoju zdolności i talentów.
(1856−1939)
• Amerykański psycholog Carl Rogers [czyt.: karl rodżers]
Był austriackim psychiatrą. Pracował w Wiedniu. Swoją teorię nazwał wskazywał, że dążenie jednostki do samorealizacji jest często
psychoanalizą – oparł ją na doświadczeniach, jakie zebrał w trakcie sprzeczne z oczekiwaniami innych ludzi. Dlatego duże znacze-
poszukiwania źródeł problemów i zaburzeń swoich pacjentów. nie dla prawidłowego rozwoju, zwłaszcza w dzieciństwie, ma
Psychoanaliza jest uznawana za pierwszą kompletną teorię osobowości. bezwarunkowa akceptacja − dzieci powinny zawsze czuć, że
Zyskała dużą popularność i była rozwijana przez wielu badaczy. są kochane i akceptowane. Nawet jeśli młody człowiek postę-
puje niewłaściwie, należy piętnować tylko jego zachowanie.
• Rogers twierdził, że osoba, która nie doświadczyła w dzieciń-
Kontynuatorzy teorii Freuda stwie akceptacji i miłości, w dorosłym życiu może być uległa
• Należeli do nich m.in. Alfred Adler i Karol Gustaw Jung. Podobnie jak Freud zakładali oni, i wycofana albo żywić wewnętrzne przekonanie o swojej wielko-
że osobowość formują przede wszystkim siły wewnętrzne, jednak w wielu innych kwestiach ści i dążyć do jego potwierdzenia przez rywalizację z innymi
odeszli od poglądów twórcy psychoanalizy. ludźmi. Ostatnia postawa bywa źródłem arogancji i agresji.

15